جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهشتاب پیشرفت علم پزشکی و کثرت موضوعات ایجاد شده در این عرصه، بی تردید نیاز به بررسی موضــوعات از طریق تحقیقــات بین رشتــه ای را افزون ساخته است. یکی از مسائـــل بحث بــرانگـــیز معاصر -که حاصل پیشرفت فناوری نوین زیست پزشکی است-موضوع مرگ و چالش های مرتبط با آن است. گرچه مرگ رخدادی محسوس است؛ اما گاهی تعریفش چنان دشوار می شود که تعیین مرز میان مرگ و زندگی را ناممکن می سازد. ارتباط علم پزشکی با رشته هایی چون اخلاق، فقه و فلسفه می تواند در شفاف سازی این موضوع موثر باشد. در این پایان نامه که تحقیقی بنیادی وکاربردی است، اطلاعات به روش کتابخانه ای جمع آوری شده و پس از بررسی و تحلیل مشخص گردیده است که علم پزشکی در تبیین موضوع مرگ، تکیه بر علائم جسمانی دارد و معتقد است مرگ به یک باره رخ نمی دهد و مرگ نسجی مدت ها پس از مــرگ قطعی به وقوع می پیوندد‌‌. از سوی دیگر، فلسفه که انسان را ترکیبی از نفس و بدن می داند،مرگ را عدم تدبیر بدن به وسیله نفس بیان کرده و معتقد است قطع این ارتباط تدبیری، دفعی نمی باشد و ارتباط تعلقی روح با بدن نیز تا مدت ها پس از مرگ باقی می ماند که شواهد تجربی در علم پزشکی نیز تا حدودیتأیید کننده آن است. کلمات کلیدی : مرگ، نفس، بدن، فلسفه، پزشکی

مسئله تجرد نفس در طول تاریخ تفکر فلسفی همواره یکی از بزرگترین دغدغه‌های فیلسوفان و اندیشمندان بوده است. در جهان اسلام سه مکتب فلسفی ظهور کردند که هر کدام به شیوه خاص خویش به مسئله تجرد پرداخته است. ابن‌سینا اولین فیلسوفی بود که به صورت مبسوط برای اثبات تجرد نفس اقامه دلیل و برهان نمود. نظرات وی توسط متفکرانی چون غزالی، فخر رازی و سهروردی مورد انتقاد قرار گرفت اما برخی دیگر همچون ابن رشد، خواجه طوسی و صدرالمتألهین در عین پذیرش برخی انتقادات برخی از ادله را نیز مفید یقین دانستند. شیخ اشراق بر اساس مبانی فلسفه اشراقی – شهودی خویش به دلیل ناکارآمد دانستن فلسفه مشّاء به ویژه ابن‌سینا در اقامه براهین یقینی، شیوه‌ای نو در اثبات تجرد ارائه نمود و آن علم حضوری نفس به خویشتن است. اما صدرالمتألهین بر اساس مبانی حکمت متعالیه خویش همچون اصالت وجود، تشکیک وجود، حرکت جوهری و جسمانیه‌الحدوث و روحانیهالبقاء بودن نفس؛ با پذیرش مبنای شیخ اشراق از براهین ابن-سینا نیز در اثبات تجرد نفس بهره برد؛ او با قائل شدن به سه مرتبه تجرد مثالی، عقلانی و فوق عقلانی نفس، رأی نهائی خویش را در ذومراتب بودن نفس در طی مسیر تجرد، بیان کرد. در نظر صدرا برخی از ادله ابن‌سینا ناتمام است و برخی علاوه بر اثبات تجرد عقلانی تجرد مثالی را نیز اثبات می‌کنند و بر او ایراد می‌گیرد که صرفاً برای مرتبه‌ای از مراتب تجرد که همان مرتبه تجرد عقلانی است اقامه برهان کرده است و از مراتب دیگر همچون تجرد مثالی غافل شده است. در این پژوهش سعی شده است با رویکرد توصیفی – تحلیلی ادله تجرد نفس و انتقادات وارده بر آن‌ها بررسی شود تا زوایای مختلف این مهم در طول تاریخ فلسفه اسلامی روشن گردد و از براهین تجرد نفس در برابر این شبهات و انتقادات در حد امکان دفاع شود.

فلسفه نظری در دنبای اسلام به سه ساحت طبیعیات، ریاضیات و الهیات تقسیم بندی می شود و اندیشمندان اسلامی فلسفه نظری را به ترتیبی که ذکر شد فرامیگرفتند. لذا به نظر می رسد که در برخی مباحث فلسفی در قسم الهیات بتوان مواردی را یافت که در آن ها از مبانی ریاضیاتی استفاده شده باشد. لذا در این پایان نامه سعی شده تا در چهار فصل به بررسی آراء فلاسفه اسلامی که مبانی ریاضیاتی دارد پرداخته شود تا معلوم کنیم در جه مباحثی از ریاضیات استفاده شده و آبا نحوه استفاده یه طور صحیح بوده با خبر؟

«بازگشت نفس به بدن دنیوی در نشأه ی دنیوی» امری است که یکی از مصادیقش «رجعت آخرالزمان» است که معتقد شیعه می‌باشد. معمولاً بحث‌هایی که پیرامون این موضوع وجود دارد حدیثی و یا کلامی است اما اندکی از زعمای متأخر شیعه این مسأله را از لحاظ فلسفی و عقلی بررسی کرده‌ و تلاش کرده‌اند تبیین و تصویری عقلانی از رجعت ارائه دهند. اما این تصاویر چه میزان با مبانی فلسفی ایشان سازگار است؟ و از سوی دیگر این تصاویر چه میزان با رجعت برآمده از نصوص دینی سازگار است؟ سید ابوالحسن رفیعی قزوینی بر آن بوده تا هم تصویری عقلانی از رجعت صالحان ارائه نماید و هم رجعت مورد اعتقاد شیعه را باوری ضروری بنمایاند. فیض کاشانی و مرحوم شاه آبادی در تفسیر خود از رجعت مردگان، رجعت را به بدن برزخی و مثالی تصویر می‌کنند. مولی علی نوری رجعت را به بازگشت نفوس در قوس نزول بعد از قیامت کبری تعبیر می‌کند. علامه طباطبایی سعی می کند از طریق تمایز بین موت طبیعی و موت اخترامی از این پدیده دفع امتناع کند.تصویر سید ابوالحسن رفیعی قزوینی با مبانی فلسفه‌ی صدرایی او کاملاً سازگار نیست. اما به نظر می‌رسد تبیین‌های فیض کاشانی و حکیم شاه آبادی که ایشان نیز از پیروان حکمت متعالیه‌اند، با مبانی صدرایی سازگاری داشته باشد. تصاویر مولی علی نوری و علامه طباطبایی از رجعت که ایشان نیز هر دو صدرایی مسلکند با مبانی صدرایی سازگاری دارد.تبیین‌های رفیعی قزوینی، فیض کاشانی و حکیم شاه آبادی از رجعت حداکثر می‌تواند رجعت اولیاء خاص خدا را تصویر کند نه سایرین را. تصویر مولی علی نوری از رجعت بکلی غیر از تصویری است که از متون مقدس اسلامی بر می‌آید. علامه طباطبایی تبیین واضح و روشنی از رجعت به دست نمی‌دهند اما نسبت به سایر تصاویر ارائه شده از رجعت از سازگاری بیشتری با رجعت برآمده از متون مقدس برخوردار است.

در روزگاری که «ایسم» های گوناگون با طنازی بر سر بازار اندیشه ها «آیه» های ما را مهجور می خواهد، و غلبه ی خواست های احساسی و شبه نیاز بر ذهن و ضمیر انسان معاصر او را تنگ حوصله و کم تحمل نموده است، رساندن پیام معنویت دین و تبلیغ ارزش های اسلامی، توجه بیشتر و بهتر رسالت گزاران به هنر را،ضروری می سازد. پیرو اثبات نیازمندی ما به هنر، این پرسش ابرو می نماید که اصولا هنر از نظر دانشمندان مسلمان چه خاستگاهی دارد و مبانی نظری آن چیست؟ هدف از این تحقیق روشن ساختن پیوند هنر و فلسفه در جهان اسلامی است به این معنا که این دو جریان عظیم فرهنگی در دنیای اسلام، اصولا نسبتی باهم دارد یا نه؟ اگر دارد ربط و نسبت آن ها چگونه است؟ می خواهیم بدانیم فلسفه اسلامی در شکوفائی هنر اسلامی نقش داشته یا نه و ما تا چه اندازه مجازیم که پشتوانه نظری هنر را در فلسفه و عرفان بجوئیم. و اینکه این نوشته جستجوی معیار و ملاکی برای اسلامی بودن و یا نبودن هنر است وبر چه اساس و معیاری هنر را به اسلامی و غیر اسلامی تقسیم می کنیم؟

امکان در فلسفه اسلامی اطلاقات متعددی دارد بطوریکه هر اطلاقی واجد معنایی متمایز از سایر اطلاقات است . اما بین این اطلاقات (از نظر مفهومی و معنایی) اشتراک و افتراق وجود دارد. لذا این معانی را به دو دسته تقسیم کردیم، دسته‌ای بر اشیاء خارجی ناظر و دسته‌ای محدود به عالم ذهنند. امکان ذاتی که مرکب از دو ممکنه عامه است به لحاظ مفهومی قابل تطبیق با معنای امکان در فلسفه کانت است . ثمرات بحث امکان در فلسفه اسلامی بیشتر در مباحث علیت و مناط احتیاج شی به علت آشکار می‌گردد و در فلسفه کانت (امکان) از مفاهیم استعلایی فاهمه بوده که به ادراکات حسی ما از طریق شاکله استعلایی وحدت می‌بخشد. امکان بعنوان یک مقوله در برابر امتناع قرار دارد و با ممکنه عامه‌ایکه ضرورت امتناع را سلب می‌نماید (به لحاظ معنایی و مفهومی) تطبیق می‌کند و امکان در برابر مقوله وجوب (به لحاظ معنایی و مفهومی) با ممکنه عامه‌ایکه ضرورت وجوب را سلب می‌کند قابل تطبیق است . امکان در فلسفه اسلامی از معقولات ثانیه فلسفی و حاصل یکسری تعملات عقلانی و مقایسات ذهنی بین مفاهیم اولیه است . لذا مفاهیم اولیه و روابط آنها منشا تکون مفهوم امکانند. اما امکان در فلسفه کانت مقوله‌ای ما تقدم و استعلایی بوده از مفاهیم انتزاعی نیست بلکه نظیر ظرف و قالبی است که بدون مظروف خود ظهوری ندارد و این وجه تمایز عمدایست که بین امکان ذاتی در فلسفه اسلامی و امکان در فسلفه کانت وجود دارد. اما همانطور که مفاهیم اولیه در فلسفه اسلامی زمینه انتزاع مفاهیم ثانویه فلسفی‌اند ; ادراکات حسی در فسلفه کانت نیز زمینه‌ای جهت اندراجشان در ذیل مقولاتند.

بازشناخت آرمان‌های انقلاب اسلامی در عرصه‌های گوناگون جامعه‌پردازی و جامعه‌سازی، بر اساس درک امتداد حرکت تمدنی این انقلاب ضروری می‌نماید. بر این مبنا، بنای رفیع «تمدن نوین اسلامی» به عنوان فلسفه‌ی وجودی و چشم‌انداز نهایی انقلاب اسلامی، بر پایه‌ی پرداخت آرمان‌های کلی و کل‌نگرِ مد نظر آن و استخراج طرح‌ریزی‌های تمدنی متکثر، قابل تحلیل و تحقق خواهد بود. در این راستا، رجوع به جهت‌گیری‌ها و افق‌پردازی‌های رهبران انقلاب، یکی از اساسی‌ترین و مهم‌ترین رویکردها قلمداد می‌شود. بازخوانی مولفه‌های تمدنی- گفتمانی سه‌گانه‌ی متقوم ِ «ترسیم مطلوب، توصیف موجود و مهندسی گذار»، بر اساس جهت‌گیری‌های کلان رهبر معظم انقلاب، در راستای دریافت و پرداخت تصویری از آینده - که جامعیت و استحکام «معرفتی» و کارآمدی و اثربخشی «سیاستی» را به‌گونه‌ای توأمان داشته و نظریه‌پردازی و سیاست‌گذاری را ارتقاء بخشد - مأموریت محوری پژوهش حاضر قلمداد شده است.بنیان تحقق مأموریت یاد شده، که زیرساخت نظری و نظریه‌ی زیرساختی پژوهش حاضر محسوب می-شود، با بازخوانی مولفه‌های سازنده‌ی آینده‌اندیشی در پرتو درس‌های فلسفه‌ی تاریخ سامان یافته است. در این راستا، زیرساخت روش‌شناختی مورد استفاده با بررسی مقایسه‌ای روش‌های تحلیل محتوا، تحلیل شبکه و تحلیل گفتمان مهیا شده؛ و در نهایت سازه‌ی روشی پژوهش حاضر، حاصل بازآفرینی روش‌های سه‌گانه‌ی فوق و طراحی روشی تلفیقی از آن سه می‌باشد.مجموع رهنمودهای رهبر معظم انقلاب در بازه‌ای بیست ساله (1368 - 1388) زمینه‌ی به‌کارگیری سازه‌ی روشی مد نظر را شکل می‌دهد. در این راستا، برای گزینش از میان انبوه داده‌های اولیه و پردازش روش‌مند آن-ها، «فرهنگ» به‌عنوان کلیدواژه‌ی محوری انتخاب شده است. بر این اساس تصویر آینده‌ی مطلوب و توصیف حال موجود در پرتو مطالعه‌ی سرمایه‌ها (قوت‌ها و فرصت‌ها) و چالش‌ها (ضعف‌ها و تهدیدها) ممکن خواهد بود؛ از این منظر، سرمایه‌های فرهنگی، اصلی‌ترین سرمایه‌‌ی حرکت و مهم‌ترین داشته‌ها در وضع موجود؛ و چالش‌های فرهنگی نیز، اصلی‌ترین موانع در مسیر حرکتبه سوی مطلوبِ ترسیم شده شناخته می‌شوند. برای پاسخ به «چه باید کرد؟» نیز باید به سراغ فرهنگ رفت. جان‌مایه‌ی مسیر و شاکله‌ی بایدها و نبایدها برای حرکت از وضع موجود به سوی آینده، در پرتو تحول و تکامل فرهنگی ممکن و میسور می‌نماید. در پایان، با هدف زمینه‌سازی برای ادامه‌ی اندیشه‌ورزی دیگر دانشوران در موضوع این پژوهش، با رویکردی آینده‌نگرانه به ارزیابی و بررسی نقادانه‌ی نقایص و کاستی‌های پژوهش حاضر، می‌پردازیم.واژگان کلیدیفلسفه‌ی تاریخ، انقلاب اسلامی، رهبر معظم انقلاب، فرهنگ، تحلیل محتوا، تحلیل شبکه، تحلیل گفتمان، آینده‌پژوهی، آینده‌نگاری.

هانری کربن به زعم خویش یک فیلسوف است، اگر چه گاه گستره‌ی وسیع مطالعات او و گذر از مدینه‌های تمثیلی‌اش، از آلمان تا ایران، بر تن او جامه‌ی یک شرق‌شناس را پوشانده است. او پیش از جستجوی طلبش در شرق و از شرق، به عرفان پروتستانی وقوف کامل دارد و پدیدارشناسی را در زادگاه این فرادهش آموخته است. این گذشته چونان یک موقعیت زندآگاهانه بر خوانش او از متون عرفانی و فلسفی ایرانی و شرقی سایه انداخته است. پیش از هر چیز او یک پدیدارشناس است و پدیدارشناسی را لازمه‌ی رویارویی فیلسوفی از یک عالم با فلسفه‌ای از عالم دیگر می‌داند و اساساً آراء او در فلسفه‌ی تطبیقی بر این مبنا استوار است.سویه‌های درون ذات انگارانه پدیدارشناسی هوسرلی در روش کربن نمودار است؛ در بحث تأویل نیز به هیدگر و پدیدارشناسی هرمنوتیک (زندآگاهانه) او نظر دارد؛ اما سرانجام در اتخاذ روش پدیدارشناسی، به سبب مواجهه با متون خاص حکمت اسلامی، ناگزیر از جایگزین کردن برخی مولفه های پدیدارشناسی با عناصری از فلسفه اشراقی می‌شود تا روشی متناسب با این متون را بیابد. بنابراین سهروردی به عنوان مبدأ و پیر طریق برای او در مطالعه‌ی حکمت اسلامی، امکان تقویم یک پدیدارشناسی را، با قرائت کربن، به ما خواهدداد. این رساله بر آن است که پدیدار شناسی خاص کربن را از خلال ترجیع‌بندهای تأویل و مثال و نسبت میان این دو، مورد پژوهش قراردهد وکارآمدی آن را در نحوه خوانش متون حکمت اسلامی بیازماید.

این پژوهش تحت عنوان "بازیابی مولفه‌های منطقی در آموزش فلسفه به کودکان" در جهت بررسی متون آموزشی فلسفه کودکان و استخراج مولفه‌های منطقی از آن‌ها انجام شده است. لذا مولفه‌های منطق ارسطویی در این پژوهش به مولفه‌های تصوری و تصدیقی تقسیم شده است. مولفه‌های تصوری از مباحث تعریف و تقسیم و مولفه‌های تصدیقی از مباحث استدلال و صناعات خمس تشکیل شده است. از جمله نتایج بدست آمده این پژوهش عبارت است از: وجود حداکثری استدلال‌های قیاس اقترانی حملی و قیاس استثنایی در داستان‌های آموزشی فلسفه کودک به دلیل بداهت و یادگیری راحت‌تر آن‌ها توسط کودکان، وجود حدّاقلی استدلال‌های استقرائی و صنعت جدل در داستان‌های آموزشی فلسفه برای کودکان (فبک) به علت دور بودن از ذهن کودکان.

پژوهش حاضر تحت عنوان نقد و بررسی سودگروی در فلسفه اخلاق در چهار فصل تنظیم شده است و سعی دارد به این پرسش اصلی پاسخ دهد که آیا اصل سود به عنوان تنها معیار نهایی در اخلاق مورد پذیرش است یا خیر. در این نظریه اصل سود به عنوان تنها معیار درستی از نادرستی کارها شناخته شده و از مکتب سودگروی به عنوان یگانه مکتب جامع اخلاقی یاد شده است پذیرش این مساله نه تنها از سوی بسیاری از اندیشمندان مورد انکار است بلکه بر نادرستی این رویکرد با ارایه دلایل منطقی تاکید دارند افزون برآن پذیرش مکتب سودگروی بدون انجام هرگونه اصلاحات چالش های را پیش روی این رویکرد قرار می دهد که پاسخ در خور پذیرش تنها زمانی ممکن است که اصلاحات و تعدیلاتی را در این نظام اخلاقی بپذیریم از اینرو به این نتیجه کلی رسیدیم که نظریه سودگروی با اندک تعامل و اصلاح مورد پذیرش است و اصل سود می تواند به عنوان تنها معیار نهایی اخلاقی معرفی شود. البته اصلاح به این منظور که سود مطرح در سودگروی را همانا چیزی بدانیم که باعث نجات و سعادت آدمی باشد دقیقا چیزی که در نظام اخلاق اسلامی به عنوان یگانه معیار اخلاقی شناخته شده است هرچند موضوع این پژوهش نقد و بررسی سودگروی در فلسفه اخلاق است اما مناقات ندارد که از جایگاه مکتب سودگروی در نظام اخقلاقی اسلام نیز سخن گفته شود چرا که اندیشمندان اسلامی کمتر به این نظریه توجه داشته اند و دارند لذا مناسب دیدم که در نقد و بررسی سودگروی نظام اخلاق اسلامی به عنوان بازگو کننده نظریات عموم یا دست کم بیشتر اندیشمندان مسلمان در دستور این پژوهش نیز قرار بگیرد. بهر حال این پژوهش پس از بررسی دیدگاههای مختلف درباره سود و سودگروی و بیان چالش های این رویکرد و بررسی تطبیقی آن با نظام اخلاق اسلامی به اهداف ذیل دست می یابد: 1-مکتب سودگروی تنها به اخلاق اجتماعی تاکید دارد بدون توجه جدی به اخلاق الهی و فردی 2-سودگروی را با اندک تعامل و اصلاح می شود به عنوان معیار اخلاقی پذیرفت و تأکید نمود. 3-سودگروی با اعمال برخی اصلاحات به نظام اخلاق اسلامی نزدیکتر می شود.